Gợi ý chiến lược tạo vị thế dẫn đầu cho nông nghiệp Việt Nam

Bước ngoặt tiềm năng
Tại Hội thảo Quốc tế về nông nghiệp hiệu quả cao tại Việt Nam 2022 diễn ra vào ngày 29/5, GS Nguyễn Duy Luận, CEO kiêm Chủ tịch của UZip Inc, giáo sư thành viên tại Trường Kinh Doanh McCombs thuộc Đại học Texas tại Austin, Đại Học Huston-Tillotson (Mỹ), đã đưa ra một số đánh giá về bức tranh toàn cảnh của nền nông nghiệp trên thế giới.

Các số liệu thống kê cho biết sản lượng toàn cầu đang có xu hướng giảm theo thời gian. Tính đến nay đã có 820 triệu người đang đối mặt với tình trạng thiếu lương thực. Con số này có khả năng sẽ gia tăng lên 1,5 tỷ đến 2 tỷ trong năm 2032 và 3 tỷ đến 3,5 tỷ trong năm 2045.

Trong khi đó, tình hình lương thực thế giới đang đứng trước nhiều khó khăn. Biến động địa chính trị từ xung đột Nga - Ukraine và dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp. Dân số châu Á đang tăng lên nhanh chóng, cùng với đó là xu hướng dịch chuyển lên thành phố sống và làm việc, trong khi diện tích đất nông nghiệp đang giảm dần, chưa kể đến những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đã dẫn đến suy giảm năng suất và chất lượng nông sản.

Việt nam ở vị thế khí hậu tốt, đất đai tốt, lao động trẻ, vì vậy theo ông Luận, nguy cơ về thiếu lương thực trên toàn cầu cũng có thể là cơ hội để nông nghiệp Việt Nam khai thác.

Để phát triển một nền nông nghiệp bền vững, có hiệu quả thì việc áp dụng các công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong các khâu từ sản xuất đến phân phối sản phẩm là hướng đi tất yếu. Về vấn đề công nghệ trong nông nghiệp, bên cạnh năng lực về viễn thông, đường truyền, Việt Nam cần chú trọng tới các yếu tố tác động như sự phát triển ngành bất động sản và biến đổi khí hậu đã và đang làm giảm hiệu quả quá trình bảo vệ đất nông nghiệp nói chung, thu hẹp nguồn tài nguyên và nguồn lao động nông nghiệp.

Theo GS Luận, đầu tư vào nông nghiệp 4.0 (AGTECH) đang thay đổi dần chuỗi giá trị ngành nông nghiệp dựa theo khái niệm “Cách mạng Công nghệ 5.0”. Công nghệ chuỗi-khối (blockchain), internet vạn vật (IoT) và trí thông minh nhân tạo (AI) là những lĩnh vực được nghiên cứu sâu rộng trên thế giới mà Việt Nam cần liên kết để áp dụng phù hợp vào nền nông nghiệp nước nhà. Việc áp dụng công nghệ 5.0 sẽ giúp mang đến mô hình kinh doanh bình đẳng cho nền nông nghiệp Việt Nam và chuỗi nông nghiệp thế giới, nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng nhu cầu thực phẩm toàn cầu, góp phần giải quyết vấn nạn thiếu lương thực trên thế giới.

Việt Nam cần xây dựng một trung tâm nông nghiệp tạo điều kiện cho việc ứng dụng phù hợp những công nghệ mới, những giải pháp tiên tiến mà thế giới đang áp dụng.

GS Luận trong buổi hội thảo vừa qua đã đưa ra ý kiến về việc thiết lập một hệ thống cộng đồng số có khả năng thúc đẩy những thay đổi, mong muốn theo những cách thức sáng tạo, nhiều tương tác với hiệu quả cao, thúc đẩy việc chăm sóc và phân phối sản phẩm nông nghiệp theo hướng gắn kết hơn, giữ gìn sản phẩm nông nghiệp và cải thiện thực sự chất lượng cuộc sống của mọi cá thể trong chuỗi sản xuất nông nghiệp, từ người nông dân đến người tiêu dùng sản phẩm nông nghiệp.

“AgriDAO Việt Nam là một tổ chức được thành lập thông qua sự hợp tác của người tiêu dùng nông sản Việt Nam, người nông dân, các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp trong và ngoài nước, các Bộ, ban ngành, các trường đại học, cùng các viện và trung tâm đổi mới sáng tạo, các công ty kinh doanh áp dụng công nghệ liên quan đến chuỗi cung ứng nông nghiệp, các quỹ đầu tư và ngân hàng, các hiệp hội và đoàn thể nông nghiệp ở Việt Nam và thế giới.

AgriDAO (dạng thức tổ chức tự quản phi tập trung - DAO) đầu tiên sử dụng dụng công nghệ blockchain, NFT, Web 3.0 và Metaverse tập trung vào người nông dân và sản phẩm nông nghiệp. Các thành viên của DAO giúp đặt ra các quy tắc nền tảng, sau đó các quyết định đã được thống nhất sẽ được thực thi. Tại bất kỳ thời điểm nào, các đề xuất và phiếu bầu, cũng như bản thân mã số có thể được kiểm toán công khai qua những thủ thuật toán học và hạn chế tối đa trung gian con người hay các đơn vị trung gian thứ ba, tạo ra tính minh bạch và hiệu quả tối ưu hơn hẳn các hệ thống hiện nay”, GS Luận giới thiệu về mô hình.

Để tạo nên bước ngoặt, ứng dụng cách mạng công nghệ 5.0 trong phát triển nông nghiệp bền vững và tuần hoàn, GS Luận đề xuất ba chiến lược để Việt Nam có thể tạo vị thế dẫn đầu: “Chiến lược ngắn hạn đầu tiên sẽ diễn trong vòng 1 năm. Việt Nam sẽ chỉ tập trung "mượn" ý tưởng, công nghệ, kiến thức, con người, nguồn lực và hệ sinh thái ở trong nước và trên thế giới. Đối với chiến lược trung hạn kéo dài 3 năm, Việt Nam sẽ tập trung vào gia tăng mức nhận diện, quan tâm giành thị phần và tạo vị thế trong trường quốc tế. Trong chiến lược 5 năm Việt Nam có thể dẫn đầu về công nghệ, xu hướng, cùng với đó tăng doanh thu, lợi nhuận từ nông sản”.
Tối ưu hóa mô hình canh tác bền vững cây trồng chủ lực
Với chuyên đề chính của hội thảo mang tên “Ứng dụng công nghệ 5.0 để đổi mới phát triển bền vững ngành nông nghiệp và chuỗi cung ứng nhằm nâng cao chất lượng, phân phối, và giá trị nông sản một cách hiệu quả tuần hoàn", TS Phạm Vũ Bằng, Phó Giám đốc Phòng Hợp tác Quốc tế và Xúc tiến dự án - Trường Đại học Trà Vinh đã chia sẻ về Dự án “Thí điểm ứng dụng cảm biến tự động để nâng cao hiệu quả sử dụng nước trồng lúa Đồng bằng sông Cửu Long”.

Đây là một trong những nỗ lực ứng dụng công nghệ thông minh trong canh tác nhằm giảm phát thải khí nhà kính, hay nhìn xa hơn là giúp ngành trồng lúa phát triển bền vững trước tác động của biến đổi khí hậu.

Hệ thống tưới khô - tưới ướt luân phiên (viết tắt là AWD) được xác định là một cách thức tối ưu hóa lượng nước dùng trong trồng lúa. Một số nghiên cứu đã cho thấy công nghệ này có thể giúp giảm lượng nước tiêu hao đến 30% so với cách làm truyền thống.

Hệ thống tưới AWD tạo lợi thế trong việc giảm chi phí sản xuất do tiết giảm năng lượng cần sử dụng so với dùng máy bơm cũng như giảm thiểu đầu vào. “Một điều quan trọng nữa là sử dụng công nghệ và hệ thống tưới AWD có thể giảm thiểu lượng khí thải nhà kính một cách đáng kể”, TS Bằng chia sẻ.

Trong quá trình thực hiện dự án thí điểm và đề xuất hỗ trợ lên Ngân hàng Thế giới, nhóm nghiên cứu đã đi đến một giả thuyết tạo ra hệ thống cảm ứng đo lường nước tự động để giúp người nông dân không cần nhọc công thăm ruộng nhiều lần. Sự chính xác từ các dữ liệu sẽ giúp người nông dân tự tin sản xuất, và các nông hộ nhỏ có thể ứng dụng hệ thống một cách dễ dàng hơn.

“Thay vì đặt ống trong ruộng để thực hiện đo lường thủ công, nhóm nghiên cứu đã thiết kế ống AWD gắn cảm biến bên trong để thu thập dữ liệu và gửi tới hệ thống đám mây, giúp nông dân dễ dàng truy cập dữ liệu thông qua ứng dụng trên điện thoại”, ông Bằng cho biết.

Trong hai năm triển khai, dự án đã mang lại một số kết quả tích cực. Dự án đã phối hợp với 82 nông dân với diện tích vùng trồng khoảng 70ha, lần đầu tiên cho thấy các nông hộ quy mô nhỏ hoàn toàn có thể áp dụng công nghệ Internet vạn vật (IoT) để tăng hiệu quả sử dụng nước trong canh tác. Các ống AWD thông minh giúp người nông dân tiết kiệm thêm 13 - 20% lượng nước so tới hệ thống AWD thủ công và tiết kiệm 25% chi phí tưới tiêu. Ứng dụng Internet vạn vật trong xử lý thông tin canh tác giúp gia tăng năng suất đáng kể, đồng thời hiệu suất giảm phát thải tại ruộng cũng cao hơn 30% so với hệ thống AWD trước khi được cải tiến.