Nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng và câu chuyện kết nối với thị trường

Để cung cấp lương thực, thực phẩm cho người dân sở tại và tăng cường liên kết, hợp tác để đưa sản phẩm ra thị trường.

Trao đổi với Dân Việt, TS. BS. Nguyễn Phương Nam, Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo (Viện Dinh dưỡng quốc gia) cho rằng, an ninh lương thực, an ninh dinh dưỡng không chỉ là tạo ra sản phẩm mà phải đảm bảo khả năng tiếp cận, khả năng sử dụng và tính bền vững.

Hộ nghèo nhỏ lẻ tham gia chuỗi để bữa ăn đa dạng

Trong những năm qua, khi hỗ trợ cùng Chương trình "Không nạn đói" để xây dựng các mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng, TS. BS. Nguyễn Phương Nam đã tư vấn cho phía Cục Kinh tế Hợp tác và PTNT (Bộ NNPTNT) khi trồng cây hay nuôi con gì thì phải mang lại lợi ích đầu tiên cho những đối tượng dễ bị tổn thương, tức là bà mẹ và trẻ em.

Chính vì thế, các mô hình nông nghiệp đảm bảo dinh dưỡng được Bộ NNPTNT và các địa phương triển khai đều được đầu tư khá bài bản trong việc tập huấn cho cán bộ từ tuyến tỉnh, huyện, xã và người dân tham gia để thay đổi dần nhận thức của họ trong sản xuất nông nghiệp đảm bảo chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm và sử dụng dinh dưỡng hợp lý trong bữa ăn hằng ngày.

Sản phẩm rau từ các hộ dân, hợp tác xã ở Lào Cai sản xuất ra, ngoài tiêu dùng trong bữa ăn trong gia đình, phần dư thừa được Dự án Ecosun thu mua để chế biến thành bột rau VICA , có bổ sung vi chất canxi, magie, kẽm và vitamin D để cung cấp cho trẻ sử dụng. Ảnh. P. Nam

Đóng gói sản phẩm cháo ngon - một loại cháo ăn liền được tăng cường vi chất sắt và kẽm thuộc Dự án Ecosun. Ảnh: P. Nam

Một trong cách làm hay mà TS. BS. Nguyễn Phương Nam nêu ra là việc thực hiện dự án cải thiện an ninh thực phẩm hộ gia đình phụ nữ nông thôn nghèo thông qua mô hình chế biến thực phẩm dinh dưỡng quy mô nhỏ ở Việt Nam (Ecosun) do Viện Dinh dưỡng triển khai từ 2016-2018. Dự án này do Chính phủ Canada tài trợ thông qua Tổ chức nghiên cứu phát triển quốc tế IDRC.

Điểm nổi bật của dự án này là làm theo mô hình khép kín từ cung đến cầu. Khi tham gia vào dự án, các nữ nông dân trồng các loại sản phẩm phục vụ cho gia đình, sản phẩm dư thừa thì bán cho nhà xưởng chế biến của dự án để sản xuất thực phẩm tăng cường vi chất và cung cấp qua hệ thống bán lẻ tại chỗ.

Đối với bà con miền núi có điểm yếu là đất thì rộng mà bà con không biết trồng rau ở vườn nhà. Bà con trước đây thường hay đi hái trên rừng, bây giờ trên rừng không còn để hái thì nói chung tiêu dùng rau rất ít.- PGS.TS. Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam
Thông qua dự án, khoảng 450 nữ nông dân được tập huấn về thực hành nông nghiệp tốt và một hợp tác xã với 17 thành viên được ký hợp đồng sản xuất cà rốt, bí đỏ và rau ngót theo tiêu chuẩn VietGAP cung cấp cho xưởng sản xuất Ecosun tại Lào Cai với quy mô năng lực sản xuất 100 tấn cháo ăn liền và 2 triệu gói rau hàng năm.

Hai sản phẩm chính của dự án là: cháo ngon - một loại cháo ăn liền được tăng cường vi chất sắt và kẽm và bột rau VICA được bổ sung vi chất canxi, magie, kẽm và vitamin D. 

Hai sản phẩm này đã được sản xuất và phân phối trên địa bàn 3 tỉnh: Lào Cai, Lai Châu và Hà Giang với cách tiếp cận theo chuỗi sản phẩm.

Theo TS. BS. Nguyễn Phương Nam, mô hình này Việt Nam đi học ở Brazil - cái nôi đầu tiên của Chương trình "Không còn nạn đói". Ở Brazil, họ đưa các hộ gia đình vào một tổ, như mình gọi là tổ hợp tác. Tổ này có vai trò giám sát các hộ gia đình không chỉ về kỹ thuật mà đảm bảo về chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời tổ chức kết nối, cung cấp sản phẩm cho các trường học, thậm chí là đưa vào hệ thống cung cấp ngược cho thành phố...

"Ở Việt Nam, mình chưa làm bài bản được như của Brazil, nhưng nếu trong thời gian tới, mình xây dựng được những mô hình kết nối như vậy thì vô cùng hay. Người dân sẽ bán sản phẩm cho trường với một giá thỏa thuận mà hai bên cùng có lợi, người dân lại đảm bảo được đầu ra" - TS. BS. Nguyễn Phương Nam nhận định.

 Xây dựng hệ thống lương thực, thực phẩm bền vững

Với những cam kết xây dựng hệ thống lương thực thực phẩm Việt Nam 'minh bạch, trách nhiệm, bền vững"- ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế Hợp tác và PTNT (Bộ NNPTNT) cho rằng, đây sẽ là cơ hội để lồng ghép, thực hiện các mục tiêu và các hoạt động của Chương trình hành động quốc gia "Không còn nạn đói" ở Việt Nam đến năm 2025.

"Thay vì sản xuất những sản phẩm quy mô lớn, chúng ta có thể tận dụng rất tốt những sản phẩm nông sản đặc thù, đặc sản giàu dinh dưỡng và vi chất ở các địa phương" - ông Thịnh nói.

Thay vì sản xuất những sản phẩm quy mô lớn, chúng ta có thể tận dụng rất tốt những sản phẩm nông sản đặc thù, đặc sản giàu dinh dưỡng và vi chất ở các địa phương. Ảnh: P. Nam

Theo Tổ chức Phát triển dinh dưỡng (N4D), để Việt Nam đạt vị thế quốc gia có thu nhập trung bình cao và đẩy nhanh tiến độ hướng tới tất cả các Mục tiêu dinh dưỡng toàn cầu (WHA), chiến lược quốc gia về dinh dưỡng 2021-2030 phải tiếp tục theo dõi các mục tiêu về thiếu dinh dưỡng cho toàn bộ dân số và đặc biệt là nhóm dân tộc thiểu số.

"Chúng ta là một nước rất thành công trong việc giảm nghèo, tuy nhiên quan tâm đến vấn đề thể trạng, phát triển thể trạng của những thế hệ từ lúc còn nhỏ cho đến trưởng thành với những mục tiêu rất quan trọng. Do vậy, Chương trình "Không còn nạn đói" phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước và bắt kịp xu thế thế giới" - ông Thịnh khẳng định.

Theo ông Lê Đức Thịnh, tại Việt Nam nói riêng và nhiều quốc gia trên thế giới, bên cạnh nạn đói lương thực còn có nạn đói về dinh dưỡng, mà đói dinh dưỡng là vấn đề mang tầm chiến lược. Do đó, Chương trình "Không còn nạn đói" đã đề ra những mục tiêu rất cụ thể để giải quyết vấn đề này.

Tại các mô hình, các đơn vị đã phối hợp để xác định tình trạng dinh dưỡng của người dân, nhất là trẻ nhỏ. Sau đó, phối hợp với địa phương xây dựng mô hình nông nghiệp, hướng dẫn nông dân phát triển sản xuất, sử dụng và chế biến sản phẩm tại chỗ để cung cấp thực phẩm dinh dưỡng cho trẻ.

Nông nghiệp Việt Nam có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực, ổn định xã hội và sinh kế cho trên 60% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn và đóng góp 14,85% GDP của quốc gia. 

Theo kết quả tổng điều tra dinh dưỡng 2019-2020, nhìn về tổng thể chế độ ăn và bữa ăn của người dân Việt Nam mang tính truyền thống và có hợp lý cân bằng dinh dưỡng với nguồn thực phẩm phong phú. Người dân đã cải thiện và đa dạng trong chế độ ăn uống với xu hướng giảm tỷ lệ tiêu thụ ngũ cốc, tăng tỷ lệ thịt, cá, sữa, trứng, trái cây, rau quả.