Thuốc xuyên tâm liên có khả năng bất hoạt SARS-CoV-2

Lá, hoa và dạng thuốc khô của xuyên tâm liên. Đồ họa: Hương Giang

Dùng trong phác đồ điều trị phối kết hợp Đông và Tây y

PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý Y Dược Cổ truyền, Bộ Y tế cho biết xuyên tâm liên không xa lạ ở Việt Nam. Từ xa xưa, bộ đội nước ta dùng rất nhiều. Khi ốm đau, cảm cúm…, họ đều dùng xuyên tâm liên và khỏi bệnh. Thái Lan, Trung Quốc và một số nước đã sử dụng xuyên tâm liên và nhận thấy thuốc này có khả năng bất hoạt SARS-CoV-2.

Cách đây vài ngày, Thái Lan đã chính thức đưa xuyên tâm liên vào phác đồ điều trị bệnh nhân COVID-19 ở giai đoạn nhẹ và vừa. Họ đã có những nghiên cứu, đánh giá hiệu quả ban đầu. Việt Nam đưa vào điều trị COVID-19 loại thuốc này nhằm hy vọng hỗ trợ tốt cho bệnh nhân, giúp họ nhanh khỏi bệnh.

Theo PGS Nguyễn Thế Thịnh, xuyên tâm liên là một trong những thuốc dược liệu của y học cổ truyền, trước đây được dùng rất nhiều. Qua các kênh thông tin và đặc biệt xuất phát từ nghiên cứu của Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc…, trong thời gian vừa qua, Cục Quản lý Y Dược Cổ truyền đã tham mưu lãnh đạo về việc đưa xuyên tâm liên vào hỗ trợ điều điều trị COVID-19. Đề xuất này đã nhận được sự đồng ý, chấp thuận của Bộ Y tế cũng như Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống dịch COVID-19.

"Trong phác đồ điều trị phối kết hợp Đông và Tây y, xuyên tâm liên đã chính thức được đưa vào trong vấn đề hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân giai đoạn nhẹ và vừa. Nhưng trong quá trình điều trị, chúng tôi vẫn phải tiếp tục nghiên cứu và đánh giá"- PGS Thịnh nhấn mạnh.

Vị thuốc từng bị lãng quên

Xuyên tâm liên là vị thuốc thanh nhiệt, giải độc thường dùng trong y học cổ truyền. Vị thuốc này đã từng được coi như “thần dược” của thời bao cấp ở nước ta. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn sau ngày giải phóng, ngành y tế thời đó cũng như các ngành khác đã phải đối mặt với tình trạng thiếu thốn đủ thứ. Khi đó Xuyên tâm liên được dùng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau.

Theo thời gian, cùng với sự phát triển của các loại thuốc tân dược, nhất là các loại kháng sinh thế hệ mới, cái tên Xuyên tâm liên dần bị lãng quên. Tuy nhiên, với xu thế sử dụng dược liệu ngày càng phổ biến, các vị thuốc nam đang lấy lại được giá trị của mình, trong đó Xuyên tâm liên đã được nghiên cứu nhiều hơn về thành phần hóa học, tác dụng dược lý.

Xuyên tâm liên, thuộc họ Ô rô (Acanthaceae), hay còn gọi là công cộng, hùng bút, nguyên cộng, lam khái liên, cây lá đắng, khô đảm thảo, nhất kiến kỷ… Trong tự nhiên, Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ và Sri Lanka, sau đó được di thực và trồng phổ biến ở Nam Á, Đông Nam Á, miền nam Trung Quốc, khu vực Caribe, Trung Mỹ, Australia và Châu Phi.

Xuyên tâm liên có tác dụng kháng vi sinh vật (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng), chống viêm, oxy hóa, ung thư…, được dùng để điều trị các bệnh về gan, sốt, tiêu chảy cấp tính, tăng huyết áp, thủy đậu, bệnh phong, sốt rét, viêm nhiễm, ung thư, tiểu đường…

Hiện nay, sản lượng trồng loại dược liệu này hiện nay còn rất ít và ít được ghi đơn cũng như tham gia trong thành phần của thuốc thành phẩm đông dược.

Xuyên tâm liên trồng không khó và rất phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng ở Việt Nam. Do vậy, cần có chính sách khuyến khích trồng, bảo tồn, nghiên cứu và phát triển đối với dược liệu này. Bên cạnh đó, chúng ta cần phải quan tâm hơn nữa đến việc nghiên cứu ứng dụng Xuyên tâm liên trong điều trị bệnh.