Đa giá trị trong phát triển dịch vụ các bon

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh phát biểu tại buổi làm việc với World Bank ngày 31/3. Ảnh: Bảo Thắng.

Tiếp nối thành công của VnSAT
Bộ NN-PTNT đang hợp tác với Ngân hàng thế giới (WB) trong dự án Phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp các bon thấp. Mục tiêu của dự án, là thúc đẩy chuỗi giá trị và sản xuất nông nghiệp xanh, các bon thấp bền vững trong các khu vực dự án.

Phát biểu tại buổi làm việc với WB ngày 31/3, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh cho rằng, dự án mới giúp trả lời câu hỏi: "Sau VnSAT, chúng ta sẽ làm gì?" 

Theo lãnh đạo ngành nông nghiệp, các đơn vị triển khai thực hiện cần làm tốt 3 vấn đề. Thứ nhất, tổng kết những kinh nghiệm và thành công của VnSAT. Trong gần 7 năm qua, VnSAT giúp nông nghiệp Việt Nam chuyển đổi theo hướng bền vững, đồng thời định hướng và giúp người dân thực hành nhiều tiến  bộ kỹ thuật như "1 phải 5 giảm", "3 giảm 3 tăng", vừa giúp tăng năng suất lúa gạo vượt trội, vừa giúp giảm phát thải khí nhà kính.

Bên cạnh lúa gạo, VnSAT còn để lại dấu ấn trên cây cà phê. Năm 2014, ngành nông nghiệp thực hiện tái canh loài cây này với diện tích khoảng 120.000 ha. Sau khi hoàn thành, tổng diện tích tái cánh tăng thêm 50%. 

Không những tăng về lượng, cà phê Việt Nam còn hơn về chất. Hiện năng suất cà phê Việt Nam cao nhất thế giới, trung bình 2,6 tấn/ha nhân đối với cà phê Robusta và 1,4 tấn/ha nhân đối với cà phê Arabica - cao gấp khoảng 3-4 lần năng suất trung bình thế giới. Trong Quý I/2022, xuất khẩu cà phê tăng 19,4% về lượng và tăng 50,4% về kim ngạch - là một trong những nhóm mặt hàng tăng trưởng mạnh nhất Việt Nam.

"VnSAT đã làm sâu sắc hơn và lan tỏa hơn những tiến bộ kỹ thuật vốn có. Về lúa gạo, Việt Nam đã chuyển mạnh sang sản xuất các giống cao sản, gạo thơm, đặc sản. Về cà phê, đó là các mô hình nông lâm kết hợp, cà phê cảnh quan, giúp tích hợp đa giá trị. Quan trọng hơn, người nông dân đã biết thực hành nông nghiệp tốt, có biện pháp căn cơ, bền vững trong ứng phó biến đổi khí hậu, hay những vấn đề như sạ, thuốc bảo vệ thực vật", Thứ trưởng Lê Quốc Doanh bày tỏ.

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh thăm vườn cà phê của thành viên HTX Dịch vụ nông nghiệp công bằng Ea Kmat - Hòa Đông, huyện Krông Pắc, Đắk Lắk.

Vấn đề thứ hai Thứ trưởng lưu ý các đơn vị khi triển khai dự án Phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp các bon thấp, là Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030 vừa được Thủ tướng phê duyệt. Theo Thứ trưởng, đây là yếu tố quan trọng trong công tác định hướng sản xuất, khi Việt Nam chuyển nhanh, chuyển mạnh từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, thực hành nông nghiệ sinh thái, nông nghiệp xanh trên cơ sở gia tăng hàm lượng công nghệ, cũng như các biện pháp canh tác mới.

Thứ ba, là các cam kết "phát thải ròng bằng '0' vào năm 2050 của Thủ tướng và Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan trong Hội nghị COP 26. 

Phân chia cụ thể từng lĩnh vực
Ông Nguyễn Thế Hinh, Phó Trưởng Ban CPO Nông nghiệp cho biết, dự án Phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp các bon thấp có tổng kinh phí dự kiến 390 triệu USD, triển khai trong 6 năm từ 2023-2029. Trong đó, vốn vay từ Ngân hàng Tái thiết và Phát triển quốc tế (IBRD) là 300 triệu USD, vốn đối ứng của Chính phủ 60 triệu USD, và vốn viện trợ không hoàn lại 30 triệu USD.

Dự án gồm 3 hợp phần: Nông nghiệp xanh và các bon thấp bền vững; Tăng cường quản lý rủi ro khí hậu; Tăng cường khả năng tiếp cận thị trường các bon và phát triển thị trường cho các sản phẩm nông nghiệp xanh và các-bon thấp.

Ở cấp trung ương, Ban CPO nông nghiệp đề xuất một số nhiệm vụ như: Xây dựng cổng thông tin số quốc gia về đăng ký nông dân bằng ID trang trại; Xây dựng các trạm quan trắc và trung tâm giám sát nông nghiệp quốc gia, khu vực để thu thập, giám sát dữ liệu về khí hậu, nước và đất; Xây dựng quỹ các bon và cơ chế chia sẻ lợi ích từ tín dụng các bon cho nông dân và doanh nghiệp nông nghiệp tham gia. 

Ông Nguyễn Thế Hinh, Phó trưởng ban CPO nông nghiệp trình bày một số nội dung trong dự án. Ảnh: Bảo Thắng.

Ở cấp địa phương, các hạng mục chủ yếu nằm ở sửa chữa, nâng cấp cơ sở hạ tầng; Hỗ trợ các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu và dịch vụ đổi mới giống và làm đầu mối kỹ thuật cho người dân; Phát triển các nền tảng kỹ thuật số để đăng ký nông dân bằng ID trang trại; Xây dựng các điểm trình diễn và hội thảo đầu bờ để nhân rộng các công nghệ xanh, các bon thấp trong sản xuất lúa gạo cũng như các cây trồng chủ lực; Hỗ trợ các HTX, doanh nghiệp nông nghiệp tiếp cận thị trường các bon...

Lắng nghe các ý kiến, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh yêu cầu các đơn vị phải phân chia cụ thể hơn nữa cho từng lĩnh vực, từ hợp phần thực hiện cho đến các mục tiêu, cách triển khai, và tổ chức thực hiện.

Thứ trưởng lấy ví dụ về ngành lâm nghiệp. Đây là một ngành ngành kinh tế lớn, đóng góp 15,87 tỷ USD vào xuất khẩu trong năm 2021, và còn nhiều dư địa như: thu phí dịch vụ môi trường rừng (đạt khoảng 3.100 tỷ đồng năm 2021), bán tín chỉ các bon (hiện thí điểm tại khu vực Bắc Trung bộ). Tuy nhiên, trong dự án VnSAT đã triển khai với WB, lâm nghiệp chưa được chú trọng nhiều.

"Sau COP 26, dư luận và nhiều tổ chức hỗ trợ nước ngoài đã bày tỏ quan tâm và tìm đến Việt Nam. Với một dự án kéo dài 6 năm, chúng ta càng cụ thể hóa càng tốt. Không thể nghĩ đơn thuần, chuỗi giá trị nông nghiệp các bon thấp chỉ nằm ở giảm phát thải khí nhà kính trong thâm canh cây trồng, hay chăn nuôi đại gia súc, mà còn cần phát triển các dịch vụ lưu trữ các bon, đồng thời nâng cao nhận thức để địa phương chủ động, sẵn sàng triển khai dự án", Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nhấn mạnh.

Bà Dina Umali-Deininger, Giám đốc thực hành nhóm nông nghiệp và thực phẩm của WB chúc mừng Việt Nam thực hiện thành công VnSAT. "Đây không chỉ là dự án điển hình, thể hiện sự hỗ trợ của thế giới trong việc cải thiện thực hành của người dân, mà còn là bài học kinh nghiệm tốt cho các nước trong khu vực", bà nói.

Qua buổi làm việc, bà nói vui mừng khi nghe những cam kết của Thứ trưởng Lê Quốc Doanh trong dự án Phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp các bon thấp. Dựa trên những trao đổi với Bộ NN-PTNT, WB sẽ đề ra chiến lược riêng cho từng khu vực triển khai dự án.

Ngoài nguồn vốn từ WB, bà Dina lưu ý phía Việt Nam tranh thủ các nguồn tài trợ không hoàn lại từ các tổ chức quốc tế, chẳng hạn Quỹ Môi trường toàn cầu.

Theo bà, Việt Nam đã được Quỹ phân bổ khoảng 18 triệu USD cho nhiều ngành nghề. Số tiền này có thể được sử dụng cho các hoạt động như nâng cao năng lực, đào tạo cho người dân. 

Ông Ahmed Eiweida, Điều phối viên toàn cầu về Di sản văn hóa và Du lịch bền vững của WB cam kết phân bổ nguồn vốn tương xứng với các mục tiêu nghiên cứu, tư vấn không chỉ cho dự án Phát triển chuỗi giá trị nông nghiệp các bon thấp, mà còn những hoạt động phát triển bền vững khác.

Bày tỏ niềm vinh dự khi hợp tác cùng Bộ NN-PTNT, ông Ahmed lưu ý thêm 3 vấn đề. Một, WB và Bộ NN-PTNT cần xây dựng khung chương trình mang tính tổng hợp, bao trùm để tối ưu những tác động lên người dân. Hai, liên kết những chương trình sẵn có của Chính phủ Việt Nam trong phạm vi 6-8 địa phương với khuôn khổ dự án. Ba, đặt nhiều mục tiêu tham vọng và mang tính chuyển đổi cao hơn VnSAT, nhất là trong hoàn thiện thể chế, và thích ứng với biến đổi khí hậu.