'Hậu Covid-19', cơ hội cho sản xuất nông sản có điều kiện

Nông sản GAP vẫn rộng đường tiêu thụ trong dịch 
Trong giai đoạn giãn cách xã hội để phòng chống dịch Covid-19, nhiều mặt hàng nông sản, nhất là trái cây ở ĐBSCL rất khó tiêu thụ. Thậm chí, nhiều loại giá rất rẻ nhưng không có người đến mua. Nông dân đành ngậm ngùi hái bỏ.

Rau màu tại các HTX rau an toàn tăng mạnh nhu cầu trong mùa dịch bệnh Covid-19. Ảnh: MĐ.

Tuy nhiên, vẫn có những nông sản vẫn tìm được đầu ra dù giá có phần rẻ hơn trước. Ví dụ cùng là chanh không hạt, nhưng nông dân sản xuất bình thường chỉ có giá 3.000 đồng/kg, còn chanh được sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP vẫn có giá 6.000 – 8.000 đồng/kg.

 Ông Trần Duy Thuận, Giám đốc HTX Thương mại Dịch vụ Bến Lức (Long An) chia sẻ: Thời gian giãn cách xã hội do dịch Covid-19, HTX thu mua chanh chủ yếu được thu mua để xuất khẩu. Đó là chanh được canh tác theo tiêu chuẩn GlobalGAP.

Thậm chí, có những vùng rau xuất theo VietGAP, dù trong giai đoạn dịch Covid-19, sản lượng tăng gấp đôi ba lần so với ngày thường nhưng theo các hộ dân trồng rau trong vùng sản xuất của các HTX tại tỉnh Tiền Giang, việc sản xuất rau xanh được duy trì thường xuyên.

Giá các loại rau vẫn tăng từ 20% đến 50% tùy loại so với thị trường. Một số HTX cho biết, lượng tiêu thụ rau hiện đã tăng lên gấp 3-5 lần so với bình thường, thậm chí các doanh nghiệp ký kết với HTX yêu cầu số lượng không giới hạn.

Tại HTX Nông nghiệp Hòa Thạnh (xã Bình Tân, huyện Gò Công Tây, tỉnh Tiền Giang), mô hình sản xuất rau trong nhà lưới được đánh giá đạt hiệu quả cao trong phòng chống dịch hại, giảm giá thành sản xuất, tăng lợi nhuận và thu nhập cho bà con.

Cam VietGAP Tam Bình (Vĩnh Long) được giá trong mùa dịch Covid-19. Ảnh: MĐ.

Ông Nguyễn Thanh Quang, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX Nông nghiệp Hòa Thạnh cho biết: Mô hình trồng rau trong nhà lưới của HTX đạt doanh thu ước tính 17 tỷ đồng/năm, nhà lưới hạn chế rau bị ảnh hưởng bất lợi của thời tiết. .

Trung bình mỗi ngày, HTX cung cấp cho Công ty Bách hóa Xanh từ 5 - 5,5 tấn rau. Mỗi ngày, HTX giải quyết việc làm cho 20 lao động thường xuyên sơ chế rau. HTX Hòa Thạnh sản xuất tổng cộng 36 chủng loại rau, củ, quả theo tiêu chuẩn VietGAP.

Trong thời gian dịch bệnh Covid-19, nguyên nhân nông sản không tiêu thụ được không chỉ ở vấn đề đi lại vận chuyển khó khăn, mà còn do chợ truyền thống đã đóng cửa. Trong khi đó, phần lớn nông sản của HTX lại được tiêu thụ tại các siêu thị, nên việc tiêu thụ vẫn không bị ảnh hưởng nhiều.

"Trong khi chợ truyền thống hầu như không đòi hỏi nhiều về vấn đề đảm bảo chất lượng thì thị trường tiêu thụ trái cây tại siêu thị kén chọn hơn. Các mặt hàng nông sản, nhất rau củ, quả muốn tiêu thụ tại thị trường siêu thị phải có đảm bảo yếu tố rõ ràng bằng truy xuất nguồn gốc, yếu tố sạch bằng phương thức canh tác theo tiêu chuẩn Viet GAP hay cao hơn là Global GAP, hữu cơ, Orangnic. Đây rõ ràng là cơ hội để nông sản an toàn, sạch, rõ ràng về nguồn gốc phát triển ổn định hơn nữa", ông Nguyễn Thanh Quang đánh giá.

Tại ĐBSCL, thanh long có lẽ là trái cây bị ảnh hưởng nặng nề nhất của dịch bệnh Covid-19. Tuy nhiên, thanh long sản xuất theo tiêu chuẩn GlobalGAP vẫn được HTX Thanh long Mỹ Tịnh An (tại xã Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang) thu mua ở mức tối thiểu 10.000 đồng/kg (thanh long loại I).

Ông Võ Chí Thiện, Giám đốc HTX cho hay: “Mặc dù dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiêu thụ nông sản, nhưng từ đầu năm đến nay, HTX Thanh long Mỹ Tịnh An vẫn thực hiện đúng cam kết bao tiêu sản phẩm cho khoảng 100 ha thanh long cho thành viên HTX và nông dân các xã lân cận. Hơn 80% sản lượng xuất khẩu đi nước ngoài giá cao”.

Để được thị trường chấp nhận, đội kỹ thuật của HTX đến từng vườn cây khảo sát mẫu đất, tình hình sinh trưởng của cây để làm cơ sở hướng dẫn nhà vườn sản xuất thanh long theo chuẩn VietGAP hoặc GlobalGAP. Đặc biệt, trong quá trình phòng trừ dịch hại cho cây, phải tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về an toàn vệ sinh thực phẩm.

Thời gian gần đây, để trái thanh long rộng đường xuất khẩu, HTX Mỹ Tịnh An đầu tư dây chuyền sơ chế, bảo quản sản phẩm đúng chuẩn GlobalGAP. Qua đây tạo việc làm cho hàng chục lao động tại địa phương và tạo thêm uy tín về chất lượng trái thanh long cho đối tác nước ngoài khi đến tham quan HTX.
Lo thiếu nguyên liệu đạt chuẩn
Hiện nay, trong khi phần lớn nông sản đang lo vấn đề đầu ra thì Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu (tại huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre), đơn vị chuyên thu mua xuất khẩu trái cây tại ĐBSCL lại vẫn lo về vấn đề đầu vào.

Dù doanh nghiệp này đã liên kết với các tổ chức nông dân như HTX, tổ hợp tác xây dựng nguồn nguyên liệu đạt chuẩn được chứng nhận GlobalGAP, VietGAP, các tiêu chuẩn an toàn của thị trường Mỹ, Nhật, châu Âu… từ lâu.

Trái cây ĐBSCL rất dồi dào về nguồn cung, nhưng để đảm bảo yêu cầu xuất khẩu sang các thị trường lớn, hay các chuỗi siêu thị có yêu cầu khắt khe trong nước thì vẫn còn rất hạn chế. Ảnh: MĐ.

Bà Ngô Tường Vy, Phó Giám đốc Công ty Chánh Thu chia sẻ: “Hiện nay, dù nguồn nguyên liệu trái cây rất nhiều nhưng đạt chuẩn xuất khẩu thì còn ít, như sầu riêng. Bởi chúng tôi đang phấn đấu đưa sầu riêng thành sản phẩm OCOP 5 sao, xuất khẩu ra nhiều thị trường khó tính trên thế giới. Nguy cơ thiếu hụt nguồn trái cây đạt chuẩn đang là điều đáng lo”.

Từ đó cho thấy, xây dựng nguồn nguyên liệu đạt chuẩn an toàn là xu hướng tất yếu khi nền kinh tế khôi phục trở lại sau dịch Covid-19. Dịch Covid-19 cũng đã nông dân nhận ra tầm quan trọng của sản xuất nông sản an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ…

Liên quan đến vấn đề này, GS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam đã từng chia sẻ: Việc không áp dụng các kỹ thuật tiên tiến dẫn đến cây ăn trái được khai thác không bền vững. Lúc thì có quả, lúc thì không có quả.

Trong quản lý dịch hại nông dân vẫn còn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) rất tự do và chưa thật sự áp dụng nghiêm ngặt quy trình, cũng như nâng cao sự hiểu biết của mình để sử dụng hiệu quả các loại vật tư. Một số người sản xuất vẫn còn lạm dụng sử dụng thuốc BVTV.

Từ đó, làm cho công tác kiểm soát chất lượng, dư lượng thuốc BVTV vẫn là bài toán rất đau đầu của các doanh nghiệp hiện nay. Đã có nhiều lô hàng xuất khẩu bị trả lại do nhiễm dư lượng thuốc BVTV và các yếu tố kim loại độc hại.

Có thể nói, dịch bệnh Covid-19 như là một phép thử cho thấy kinh tế nông nghiệp cần có những thay đổi nhất định. Trong đó, cần thiết đẩy mạnh hơn tổ chức sản xuất an toàn bền vững vượt qua hàng rào kỹ thuật của các nước. Ngoài sức khoẻ của người tiêu dùng, thì môi trường sống an toàn cũng cần được quan tâm bảo vệ tránh những tác động tiêu cực trong quá trình sản xuất.