Nông sản Việt Nam được ưa chuộng ở Trung Quốc nhưng phải kiểm tra 100%

Lệnh số 248, 249 của Trung Quốc về siết chặt các tiêu chuẩn nhập khẩu nông sản chính thức có hiệu lực đầu năm 2022.

Trung Quốc là thị trường khó tính
Theo Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về Vệ sinh Dịch tễ và Kiểm dịch động thực vật (SPS) Việt Nam, đây không phải lần đầu Trung Quốc kiểm soát hồ sơ doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường nước này.

Sau khi Trung Quốc sử dụng cơ chế một cửa về quản lý an toàn thực phẩm (ATTP) xuất khẩu, Tổng cục Hải quan nước này chủ trương giám sát ATTP trên cơ sở chủ động.

"Trung Quốc muốn đánh giá ngay từ phía các nhà xuất khẩu, thay vì kiểm tra tại cửa khẩu. Nước bạn sẽ kiểm tra chặt chẽ hồ sơ xuất khẩu doanh nghiệp", ông Lê Thanh Hòa - Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam chia sẻ.

HTX thanh long sạch Hòa Lệ ở huyện Hàm Thuận Bắc (Bình Thuận). Ảnh: Trần Khánh

Tại huyện Hàm Thuận Bắc (Bình Thuận), HTX thanh long sạch Hòa Lệ một trong những đơn vị sản xuất thanh long khép kín từ canh tác, thu hoạch, đóng gói, bảo quản, chế biến và xuất khẩu trái thanh long.

Ông Đỗ Thanh Hiệp - Giám đốc HTX Hòa Lệ kể, câu chuyện khó khăn với thị trường Trung Quốc đã diễn ra nhiều năm qua chứ không riêng gì trong mùa dịch Covid-19 vừa rồi hay những năm tiếp theo. 

Lâu nay, nhiều cơ sở thanh long vẫn thích xuất khẩu qua đường tiểu ngạch vì thanh toán nhanh, thủ tục đơn giản hơn xuất chính ngạch.

Nhưng xuất tiểu ngạch gặp nhiều rủi ro vì giá cả biến động. Tiêu chuẩn chất lượng để được Trung Quốc nhập khẩu cũng không còn dễ dàng.

Ngành thanh long Bình Thuận cần phát triển hiệu quả và bền vững theo tiêu chuẩn an toàn.

"Ngoài việc tích cực mở rộng thêm thị trường, HTX Hòa lệ cũng tăng cường đáp ứng các tiêu chuẩn để có thể xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc", ông Hiệp nói.

Long An cũng là tỉnh xuất khẩu thanh long cùng nhiều mặt hàng nông sản khác vào thị trường Trung Quốc.

Bà Đinh Thị Phương Khanh - Phó Giám đốc Sở NNPTNT Long An cho biết, việc Trung Quốc về siết chặc các tiêu chuẩn nhập khẩu nông sản vào đầu năm 2022 không phải là vấn đề mới. Đây chỉ là việc Trung Quốc thực hiện nghiêm và siết chặt hơn trong kiểm soát nông sản.

Lâu nay nhiều người vẫn cho rằng Trung Quốc là thị trường dễ tính nhưng ngành nông nghiệp Long An không dám nghĩ như vậy. "Từ lâu, chúng tôi đã phải thay đổi phương thức tuyên truyền rằng Trung Quốc khó tính", bà Khanh kể.

Mô hình trồng thanh long theo hướng hữu cơ của HTX Nông nghiệp Thanh Phú Long, tỉnh Long An. Ảnh: Minh Thơ

Từ năm 2016, tỉnh Long An đã nhận thức việc chuẩn hóa vùng trồng, chất lượng nông sản hàng hóa để đáp ứng tốt hơn thị trường trong nước và xuất khẩu.

Đến nay, Long An đã cấp được 217 mã số vùng trồng cho cây chanh, thanh long chuối, dưa hấu. Đây là con số khá cao so với bình quân của cả khu vực ĐBSCL chỉ có 38 mã vùng trồng cho 1 tỉnh.

Trung Quốc siết chặt nhập khẩu

Ông Thang Thành Vỹ - Chủ tịch Hiệp hội hoa quả quốc tế Bằng Tường (Quảng Tây, Trung Quốc) cho biết, hiện nay có nhiều hoa quả, nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc rất được ưa chuộng.

Tuy nhiên, nông sản của Việt Nam muốn vào Trung Quốc phải chịu sự kiểm tra 100%. Trong khi đó, hoa quả được Trung Quốc nhập từ Thái Lan chỉ phải kiểm tra 30%.

Hiệp hội Hoa quả quốc tế Bằng Tường bày tỏ mong muốn cả Việt Nam và Trung Quốc sớm ký kết các thủ tục để có thể kiểm tra nông sản chỉ 30%.

Việc này sẽ đẩy nhanh tốc độ thông quan qua cửa khẩu, hỗ trợ tốt hơn cho doanh nghiệp cả 2 nước  

"Đồng thời, các doanh nghiệp phía Việt Nam cũng cần làm tốt hơn việc truy xuất nguồn gốc. Khi đó quá trình buôn bán 2 bên thuận lợi", ông Vỹ đề nghị.

Sản phẩm trái cây của ĐBSCL. Ảnh: Trần Khánh

Ở thị trường phía Nam, Công ty Chánh Thu (tỉnh Bến Tre) là một trong những doanh nghiệp lớn, chuyên xuất khẩu nông sản sang các thị trường khó tính.

Bà Ngô Tường Vy - Phó Tổng Giám đốc công ty Chánh Thu cho biết, điều lo lắng nhất hiện nay là việc quản lý vùng nguyên liệu và cơ sở đóng gói của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu sang Trung Quốc hiện nay chưa tốt.

Bản thân Chánh Thu đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu nhưng khi cơ quan chức năng của Trung Quốc đi kiểm tra, họ vẫn yêu cầu công ty cập nhật để quản lý chuẩn hơn.

"Điều này càng củng cố quan điểm lâu nay của tôi rằng thị trường Trung Quốc chưa bao giờ là dễ tính", bà Vy nhấn mạnh.

Tất nhiên, Công ty Chánh Thu cũng có chút lo lắng khi Trung Quốc siết chặt các tiêu chuẩn nhập khẩu nông sản. Nhưng với kinh nghiệm của mình, Chánh Thu vẫn có điều kiện chuẩn bị.

"Còn với rất nhiều doanh nghiệp khác thì sao? Chúng ta cần phát triển một ngành nông nghiệp đồng bộ chứ không phải chỉ một vài đơn vị đơn lẻ", bà Vy nói.

Vì thế, quản lý truy xuất nguồn gốc vùng nguyên liệu là vấn đề trọng điểm. Bộ NNPTNT cần hỗ trợ để nâng cao các tiêu chuẩn chất lượng cho nông sản Việt Nam.

"Vì lâu nay chưa có nhiều doanh nghiệp thực sự bước vào thị trường chính ngạch của Trung Quốc", bà Vy nói.

Thay đổi tư duy sản xuất sang Trung Quốc

Cũng theo bà Vy, để xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, tạo ra sản phẩm có giá trị cao cho nông sản, tâm lý chủ quan, coi nhẹ thị trường Trung Quốc của nhiều nông dân lẫn doanh nghiệp là một trở ngại.  

"Việc Trung Quốc thay đổi tiêu chuẩn nhập khẩu, ngoài việc lo lắng thì đây cũng là một tín hiệu mừng giúp thay đổi tư duy của nông dân, doanh nghiệp trong việc xây dựng chuỗi liên kết", bà Vy nói.

Ông Võ Quan Huy - Giám đốc Công ty TNHH An Huy (Long An) thì cho rằng, việc hướng dẫn thực hiện để đáp ứng lệnh 248, 249 của Trung Quốc chỉ giải quyết phần ngọn. Nghĩa là chỉ mới ở các doanh nghiệp chế biến, đóng gói và xuất khẩu.

Trồng chuối ứng dụng công nghệ cao để xuất khẩu ở Bình Phước. Ảnh: Trần Khánh

Việc quan trọng hơn là phải giải quyết phần gốc; tức là ở những vùng trồng.  Từng người nông dân phải thay đổi suy nghĩ, nuôi trồng thế nào để bán được cho các thị trường khó tính.

Vì thế ông Huy đề nghị, ngành nông nghiệp các địa phương cần hỗ trợ nhiều hơn trong việc thay đổi lối tư duy này của nông dân.  

Từ đó các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu có thể tìm đến, tập hợp, để xây dựng những chuỗi sản xuất đảm bảo an toàn thực phẩm, minh bạch về vùng trồng vùng nuôi.

"Chỉ có như thế mới tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu, bảo vệ và giữ mối quan hệ tốt với thị trường Trung Quốc", ông Huy chia sẻ.

Ông Thân Văn Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam cho biết, đối tượng khách hàng có thu nhập khá trở lên ở Trung Quốc rất lớn.

Xu hướng sử dụng các sản phẩm sạch, đảm bảo các tiêu chuẩn cao về vệ sinh ATTP, gần gũi với thiên nhiên ngày càng phát triển.

Chính phủ Trung Quốc ngày càng đề ra rất nhiều tiêu chuẩn khắt khe, tương đương với các thị trường khó tính như Mỹ hay Châu Âu. Đây là quá trình tất yếu.

"Các doanh nghiệp và người dân cần phải thay đổi nhận thức, cách thức hành động để áp dụng các tiêu chuẩn cao trong sản xuất chế biến nông sản phù hợp với yêu của của thị trường tiềm năng nhất thế giới", ông Hùng đề nghị.