Phát huy nguồn lực xuất khẩu rau quả

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 6 tháng đầu năm 2021, tổng giá trị xuất khẩu rau quả đạt 2,063 tỷ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, xuất khẩu mặt hàng rau, quả sang các thị trường lớn, truyền thống đều tăng mạnh. Làm gì để tiếp tục phát huy nguồn lực xuất khẩu rau quả trong thời gian tới là câu hỏi đang được ngành Nông nghiệp tiếp tục trăn trở tìm lời giải.

Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu thực phẩm Toàn Cầu sơ chế vải xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản.

Tăng trưởng ở nhiều thị trường lớn

Theo Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), 6 tháng đầu năm 2021, tổng giá trị xuất khẩu rau quả đạt trên 2,063 tỷ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu rau quả sang thị trường Hoa Kỳ có mức tăng trưởng cao nhất, tăng 132% so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu sang Trung Quốc tăng 116%, Nhật Bản tăng 109%.

Một số nhóm mặt hàng trái cây có mức tăng ấn tượng là thanh long đạt 1,2 triệu tấn (tăng 138%), dưa hấu 290 nghìn tấn (tăng gần 132%). Riêng đối với quả vải, hiện đã xuất khẩu được hơn 51 nghìn tấn, với mức tăng khoảng 44% so với cùng kỳ năm trước. 

Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản Nguyễn Quốc Toản thông tin: Sau nhiều đợt gián đoạn do ảnh hưởng của dịch Covid-19, từ đầu tháng 6-2021, các cơ quan chức năng của Việt Nam và Trung Quốc đạt được thỏa thuận về kiểm dịch thực vật, đơn giản hóa quy trình thủ tục và rút ngắn thời gian thông quan cho xuất khẩu trái cây tươi. Do vậy, xuất khẩu rau quả sang thị trường Trung Quốc tương đối thuận lợi, đa số mặt hàng có kim ngạch vượt xa cùng kỳ năm trước. Cùng với đó, trái cây tươi xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ, Nhật Bản, châu Âu… cũng ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng. 

Ông Đỗ Hoàng Phương, Giám đốc Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu thực phẩm Toàn Cầu (Lục Ngạn) cho biết, từ đầu vụ vải, công ty đã ký được hợp đồng xuất khẩu vải thiều Bắc Giang sang các thị trường: Pháp, Đức, Cộng hòa Séc. Toàn bộ sản phẩm từ các vùng sản xuất được cấp mã số, chăm sóc theo quy trình Global GAP, bảo đảm tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, an toàn dịch bệnh. Sau đó, vải được sơ chế, đưa vào xông hơi, khử trùng đóng gói tại dây chuyền của công ty dưới sự giám sát của chuyên gia Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Việc xây dựng vùng trồng chất lượng cao giúp doanh nghiệp có được nguồn hàng xuất khẩu sang những thị trường lớn.

Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu thực phẩm Toàn Cầu xuất khẩu vải thiều Bắc Giang sang thị trường Nhật Bản tháng 5-2021.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam nhận định, rau quả là một trong những ngành hàng trọng điểm của xuất khẩu nông sản Việt Nam, đã và đang chinh phục được nhiều thị trường lớn, tiềm năng. Sự tăng trưởng của ngành hàng này là do các doanh nghiệp và nông dân đã chủ động chuyển đổi sản xuất, xây dựng vùng trồng đáp ứng yêu cầu của các thị trường lớn cũng như chú trọng nâng cao chất lượng mẫu mã. 

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện cả nước có 1,05 triệu héc ta cây ăn quả, sản lượng ước đạt hơn 12,6 triệu tấn. Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã cấp được 998 mã số vùng trồng các loại trái cây để xuất khẩu vào thị trường chất lượng cao như: Hoa Kỳ, Australia, Hàn Quốc, Nhật Bản, châu Âu và 47 mã số cơ sở đóng gói cho nông sản xuất khẩu sang các thị trường này.

Đầu tư cho chế biến, nâng cao chất lượng 

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, xuất khẩu ngành hàng rau quả đang đi đúng định hướng, đó là không chạy theo số lượng, nâng cao chất lượng; duy trì thị trường xuất khẩu truyền thống, khai thác thị trường lớn, tiềm năng; đồng thời, chủ động xây dựng vùng sản xuất, thương hiệu, tập trung cho chế biến.

Xuất khẩu nhóm ngành rau quả tăng trưởng mạnh, tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận Việt Nam chưa có nhiều mô hình sản xuất rau quả tập trung với quy mô lớn nên việc áp dụng truy xuất nguồn gốc đối với từng hộ nông dân là rất khó khăn và tốn kém. Sản xuất rau quả an toàn theo hướng VietGAP hay Global GAP còn khá khiêm tốn (chiếm khoảng 10-15% trên tổng diện tích trồng trọt) nên doanh nghiệp gặp khó khăn trong huy động lượng hàng lớn, đạt tiêu chuẩn để thực hiện các đơn hợp đồng xuất khẩu.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Đình Tùng, Giám đốc Vina T&T Group chia sẻ, trái cây tươi, chất lượng tốt luôn có giá trị xuất khẩu cao, nhưng công nghệ thu hoạch, bảo quản, vận chuyển của Việt Nam còn hạn chế khiến nhiều loại sản phẩm khi đến các thị trường xa như châu Âu, Hoa Kỳ không còn tươi ngon, rất khó bán. Chính vì vậy, phát triển công nghiệp chế biến không chỉ là phát triển dây chuyền sấy, ép nước…, mà còn phải đầu tư cho công nghệ xử lý, bảo quản sau thu hoạch và phát triển logistics phục vụ vận chuyển rau quả.

Để gia tăng giá trị từ ngành hàng rau quả, tháng 4-2021, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Ðề án phát triển ngành chế biến rau quả giai đoạn 2021-2030 với mục tiêu đến năm 2030, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 8 đến 10 tỷ USD. Trong đó, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sản phẩm rau quả chế biến đạt 30% trở lên; hình thành các vùng chuyên canh sản xuất rau quả bảo đảm nguyên liệu (khoảng 5 đến 6 triệu tấn vào năm 2030) chất lượng, an toàn cho hoạt động chế biến.

 Chế biến xoài tại Công ty TNHH Long Uyên, tỉnh Tiền Giang để xuất khẩu sang các nước châu Âu.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho biết, việc đầu tư cho chế biến sẽ giúp ngành hàng rau quả tăng giá trị xuất khẩu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ phối hợp các bộ, ngành đề xuất Chính phủ có cơ chế, chính sách thu hút đầu tư để những khu vực sản xuất tập trung, hợp tác xã và các cơ sở, đại lý thu gom lớn đều có cơ sở sơ chế, đóng gói và kho mát bảo quản có quy mô và trang thiết bị phù hợp với đặc tính từng loại rau quả; đồng thời, khuyến khích đầu tư phát triển các trung tâm chiếu xạ thực phẩm đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho rau quả xuất khẩu sang các thị trường chất lượng cao trên thế giới.

Mặt khác, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ phối hợp với các bộ, ngành tháo gỡ khó khăn về thị trường, đặc biệt là những thị trường lớn, hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tối đa các lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.