Phát triển cánh đồng mẫu lớn: Cần giải pháp căn cơ

Tuy nhiên, thời gian gần đây, việc duy trì và mở rộng những cánh đồng mẫu lớn gặp không ít khó khăn, do vậy, ngành Nông nghiệp cũng như các địa phương cần có giải pháp căn cơ, hiệu quả hơn để thúc đẩy mô hình này phát triển.

Nông dân sản xuất trên cánh đồng mẫu lớn tại huyện Mỹ Đức (Hà Nội). Ảnh: Hữu Nghị

Khắc phục tình trạng sản xuất manh mún

Khởi phát từ năm 2011 đến nay, cánh đồng mẫu lớn đã thu hút sự tham gia của nhiều doanh nghiệp lớn. Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An (tỉnh Cần Thơ) Phạm Thái Bình cho hay, việc xây dựng những cánh đồng mẫu lớn không chỉ giúp bảo đảm sản lượng mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm để doanh nghiệp xuất khẩu gạo tới các thị trường Mỹ, châu Âu, Nhật Bản... Nhờ vậy, chất lượng gạo Việt Nam cao, giá bán cũng cao hơn gạo của một số nước nhưng các doanh nghiệp vẫn ký được hợp đồng tiêu thụ.

Cũng trong câu chuyện về cánh đồng mẫu lớn, Trưởng phòng Kinh tế huyện Ứng Hòa (Hà Nội) Phạm Văn Hoạch thông tin, đối với diện tích lúa ổn định theo quy hoạch, huyện tập trung xây dựng cánh đồng mẫu lớn, sản xuất lúa hàng hóa chất lượng cao; riêng giống lúa J02 của Nhật Bản đã lên tới hơn 3.000ha/vụ. Việc xây dựng cánh đồng mẫu lớn từng bước chấm dứt tình trạng sản xuất manh mún, hình thành vùng sản xuất tập trung. Ngoài ra, trên cánh đồng mẫu lớn sản xuất cùng một loại giống nên nông dân dễ chăm sóc, hạn chế sâu bệnh.

Theo Bộ NN&PTNT, sau thời gian phát triển mạnh, hiện nay, diện tích trồng lúa theo mô hình cánh đồng lớn tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang giảm dần, chỉ còn 1/10 tổng diện tích toàn vùng. Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Như Cường cho rằng, đầu tư cánh đồng mẫu lớn cần nguồn vốn lớn, nhưng sản xuất nông nghiệp lại bấp bênh, việc liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp còn lỏng lẻo nên hiệu quả kinh tế chưa cao…

Về vấn đề này, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Mạnh Phương cho biết, diện tích lúa của Hà Nội hiện là hơn 100.000ha. Những năm gần đây, thành phố đẩy mạnh phát triển các vùng sản xuất tập trung, cánh đồng mẫu lớn, nhưng một số nơi hiệu quả sản xuất chưa cao. Mặt khác, nhiều nơi ruộng trũng, thường xuyên bị ngập úng trong mùa mưa bão, do vậy, việc mở rộng cánh đồng mẫu lớn gặp không ít khó khăn.

Kiểm tra, đánh giá năng suất lúa J02 tại xã Dị Nậu (huyện Thạch Thất).

Liên kết sản xuất theo nhu cầu thị trường

Để duy trì, mở rộng mô hình cánh đồng mẫu lớn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Tân Long (quận Thanh Xuân, Hà Nội) Trương Sỹ Bá cho rằng, các doanh nghiệp cần tích cực liên kết với nông dân, mở rộng quy mô sản xuất theo mô hình hợp tác xã kiểu mới, xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất lúa gạo đạt chuẩn từ các cánh đồng mẫu lớn. Qua đó, phát triển chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ lúa gạo hiệu quả, bền vững.

Ở góc độ địa phương, Trưởng phòng Kinh tế huyện Sóc Sơn (Hà Nội) Hoàng Chí Dũng thông tin, trong giai đoạn 2020-2025, xác định sản xuất nông nghiệp vẫn là chủ lực, Sóc Sơn duy trì diện tích canh tác khoảng 10.500ha lúa/vụ; đồng thời mở rộng mô hình cánh đồng mẫu lớn có quy mô từ 20ha/cánh đồng trở lên, gieo cấy một loại giống lúa chất lượng cao, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế. Để hỗ trợ nông dân yên tâm sản xuất, phát triển cánh đồng mẫu lớn, huyện sẽ hỗ trợ kinh phí mua 50% lúa giống, phân bón; 100% kinh phí mua thuốc sinh học diệt chuột; 100% kinh phí mua chế phẩm sinh học xử lý rơm rạ….

Thời gian tới, Hà Nội sẽ đầu tư, vận động các địa phương xây dựng cánh đồng mẫu lớn, thu hút doanh nghiệp tham gia liên kết bao tiêu sản phẩm; đồng thời hỗ trợ sản xuất lúa chất lượng cao theo tiêu chuẩn xuất khẩu… Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Chu Phú Mỹ cho biết, thành phố khuyến khích hợp tác đầu tư sản xuất tập trung theo mô hình cánh đồng mẫu lớn, cung ứng sản phẩm trong chuỗi giá trị lúa gạo ở các huyện Chương Mỹ, Mỹ Đức, Ứng Hòa, Phú Xuyên...; phấn đấu có 70% diện tích lúa hữu cơ, đạt tiêu chuẩn VietGAP với các giống mới chất lượng cao. Đặc biệt, thành phố tiếp tục chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt trên đất trồng lúa; chú trọng phát triển các loại cây trồng phù hợp với nhu cầu của thị trường để tránh tình trạng sản xuất dư thừa, gây thiệt hại về kinh tế.

Theo Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Như Cường, đầu tư xây dựng cánh đồng mẫu lớn cần sự hợp tác tích cực của “nhiều nhà”. Các ngân hàng cần có chính sách ưu đãi lãi suất đối với nông dân, doanh nghiệp tham gia mô hình này; mặt khác, các doanh nghiệp cần có phương án sản xuất, kinh doanh khả thi để bảo đảm sản xuất hiệu quả.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh cho biết, Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp với các địa phương tổ chức lại sản xuất theo hướng quy mô lớn (cánh đồng mẫu lớn) tập trung và có sự liên kết giữa nông dân với nông dân, giữa các tổ chức nông dân với doanh nghiệp (sản xuất, tiêu thụ) tạo thành các chuỗi ngành hàng. Cùng với đó, sẽ tổng kết các mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao, đặc biệt là mô hình mới để nhân rộng ra các địa phương.

Cũng theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh, các tỉnh, thành phố cần khuyến khích tích tụ ruộng đất, hình thành mô hình cánh đồng mẫu lớn theo các hình thức chuyển nhượng quyền sử dụng đất, cho thuê đất hoặc góp đất liên kết sản xuất. Cùng với đó, các mô hình cánh đồng mẫu lớn cần xác định rõ sản phẩm, sản xuất theo nhu cầu thị trường, không để xảy ra tình trạng "được mùa, mất giá".