Lúa sạch - tôm ngon, tầm nhìn ‘chuẩn’ ở vùng mặn

Thu hoạch tôm từ mô hình tôm – lúa. Ảnh: HCP.

Sống khỏe ở vùng mặn
Công ty TNHH Nông nghiệp hữu cơ Lúa Tôm xây dựng mô hình tôm - lúa đầu tiên từ năm 2018, ban đầu chỉ 24 hộ tham gia với khoảng 70ha ở U Minh Thượng.

Vùng nguyên liệu này được chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ EU (Liên minh Châu Âu) và USDA (Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ) vào năm 2021. Anh Huỳnh Chí Phương, Giám đốc Công ty TNHH Nông nghiệp hữu cơ Lúa Tôm, cho biết: “Hạn hán, mặn xâm nhập (2016) chưa từng có trong gần 100 năm qua khiến sinh kế nông dân trồng lúa ven biển xuống thấp, nhiều người “đi Bình Dương”, có vẻ như thời cơ” chín muồi” để tôi thuyết phục những nông dân từng làm 2 vụ lúa chuyển hẳn sang mô hình tôm - lúa. Thực ra, lúc đầu, dù chính quyền, công ty (bên mua) giải thích cách làm, hứa hỗ trợ giống, cử chuyên gia về tập huấn kỹ thuật… nông dân vẫn không tin”.

Hai năm nay, giá phân hóa học tăng cao, mô hình này không chịu áp lực tăng giá vật tư nên “thuyết khách” Huỳnh Chí Phương càng có lý khi nói về sự cần thiết phải thay đổi. Nhưng  mọi thứ vẫn chưa thật chắc chắn khi gạo được khen ngon, sạch nhưng giá bán chưa có nhiều khác biệt so với các mô hình canh tác lúa 2 - 3 vụ/năm. 

Hiện nay, cả lúa ST24, ST25 và giống lúa tím than hữu cơ đều bán được 8.000 đồng/kg trở lên trong khi các giống khác chỉ khoảng 5.000 - 6.000 đồng/kg. Công ty mua lúa cao hơn giá thị trường 1.500 đồng/kg, nhưng nếu chỉ dựa vào sự thay đổi nho nhỏ từ giá lúa sẽ khó kích hoạt mô hình.

Nhờ gắn bó với U Minh Thượng từ năm 2008, Phương đưa ra phương án nuôi trồng theo sự thay đổi tự nhiên. Khi mặn xâm nhập, từ tháng giêng đến tháng 8, bà con có thể dẫn nước mặn vào ruộng để nuôi tôm thẻ, tôm sú. Vào mùa mưa, nông dân trữ nước mưa rửa mặn, trồng lúa xen canh với nuôi tôm càng xanh. Dưỡng chất từ nuôi tôm là nguồn thức ăn tự nhiên cho lúa. Sau mỗi vụ tôm, chất mùn bã hữu cơ, vi sinh vật và thức ăn dư thừa của con tôm là nguồn dinh dưỡng rất tốt cho cây lúa. Ngược lại, sau vụ lúa, đất được cải tạo, môi trường thuận lợi nên tôm nuôi mau lớn, ít gặp rủi ro và dịch bệnh.

Anh Phương khẳng định: “Không xài thuốc bảo vệ thực vật, không cần phân hóa học nên cơm gạo tím, gạo ST24, ST25 nhai có vị ngọt, thơm ngon, cứ nhai chậm và thưởng thức”.

Tính toán thực tế để thay đổi
Quá trình sản xuất lúa được thực hiện theo tiêu chuẩn hữu cơ có sự giám sát chặt chẽ của công ty Lúa Tôm , vừa tạo nguồn cung sản phẩm ngon, lành vừa giảm chi phí trung gian nên giá thành thấp hơn 30 - 40% so với giá thị trường mà thu nhập của nông dân lại tăng lên. Giá gạo ổn định, người sản xuất và khách hàng cùng hưởng lợi.

Năng suất tôm từ 150 - 200 kg/ha tùy mật độ con giống thả nuôi; lúa hữu cơ khoảng 4,5 tấn/ha; lợi nhuận từ tôm 60 - 65 triệu đồng/ha/năm; lợi nhuận lúa khoảng 35 - 40 triệu đồng/ha. Tổng cộng trên 100 triệu đồng/ha/ năm. Hiện nay, chính quyền địa phương hỗ trợ thành điểm đến an lành, gợi mở làm điểm nhấn thu hút tour du lịch sinh thái bền vững, tạo thêm nguồn thu nhập cho những lao động nhàn rỗi.

Anh Huỳnh Chí Phương (bên trái) kiên trì giới thiệu sản phẩm hữu cơ từ mô hình tôm - lúa trong lớp trẻ. Ảnh: HL.

Giống là yếu tố cực kỳ quan trọng trong việc chuẩn hóa mô hình. Giống ST24, ST25 có ưu điểm nổi bật: Chịu mặn, năng suất cao, thích hợp vùng ven biển; kháng bệnh tốt, thời gian sinh trưởng khoảng 90 ngày. Hạt gạo dẻo, mềm, ngon cơm; gạo tím than có hương vị đặc trưng mà các vùng canh tác thông thường không có được. Hàm lượng đạm, canxi, các vitamin nhóm B, vitamin E, chất Anthocyanin, khi ủ giàu chất Gaba… rất tốt cho sức khỏe người tiêu dùng.

Hiện nay, vùng tôm - lúa do Công ty TNHH Nông nghiệp hữu cơ Lúa Tôm xây dựng  đã tăng lên hơn 540ha với 98 hộ nông dân liên kết ở Giang Thành, An Biên và U Minh Thượng. “Nông sản vùng mặn thường cho chất lượng rất ngon nhờ có đủ khoáng vi lượng, nhưng để nhân rộng mô hình này, chính quyền địa phương phải quyết tâm xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, vùng đệm sản xuất an toàn, phải khắc phục tình trạng lốm đốm da beo, thì vùng nguyên liệu tôm - lúa hữu cơ mới có thể “nở nồi”, việc chuẩn hóa mới thuận lợi”, anh Huỳnh Chí Phương nói.