Công nghệ giống in vitro còn trắc trở

Khó mua bản quyền giống gốc
Từ những năm 2000, UBND tỉnh Lâm Đồng xác định công nghệ nuôi cấy mô (in vitro) là lĩnh vực "đầu vào" quan trọng nhất trong phục vụ sản xuất nông nghiệp công nghệ cao. Đến nay, địa phương này đã có khoảng 56 tổ chức, cơ sở nuôi cấy mô và đã góp phần hiện đại hóa trong khâu sản xuất rau, hoa của tỉnh.

Ông Hà Ngọc Chiến, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Lâm Đồng cho biết, thời gian qua, các tổ chức, cơ sở sản xuất nuôi cấy mô trên địa bàn tỉnh đã sản xuất 72,3 triệu cây giống. Trong số này có khoảng 33,4 triệu cây giống phục vụ xuất khẩu, còn lại phục vụ nhu cầu sản xuất. Riêng năm 2020, với 29 cơ sở chuyên ươm giống hoa các loại, đã cung ứng trên 1 tỷ cây giống hoa phục vụ sản xuất trên diện tích 9,3 nghìn ha hoa các loại.

Mỗi năm, các cơ sở nuôi cấy mô ở Lâm Đồng sản xuất hàng chục triệu cây giống phục vụ nhu cầu sản xuất và xuất khẩu. Ảnh: Minh Hậu.

Tại Lâm Đồng, số lượng cây giống in vitro xuất khẩu chủ yếu do Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học Rừng Hoa Đà Lạt, Công ty Cổ phần Cây giống Cao Nguyên (HIVICO), Công ty TNHH CNSH F1 và Công ty TNHH Quang Nguyên Đà Lạt thực hiện.

Nói về thực trạng tuyển chọn cây mẹ trong nuôi cấy mô, ông Hà Ngọc Chiến thổ lộ, hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp, cơ sở chưa mua được bản quyền các giống gốc mà phải thực hiện tuyển chọn các giống cây mẹ thông qua sản xuất thử nghiệm trên đồng ruộng.

Theo đó, các cơ sở lấy giống cây ban đầu, tức giống đã nhập khẩu hoặc giống trong nước đang sản xuất ngoài đồng ruộng rồi đánh giá độ đồng đều, chọn lựa và đem về vườn nhân giống. Những cây này sau đó được theo dõi 2 - 3 vụ tiếp theo để đánh giá, nếu đảm bảo ổn định sức sinh trưởng, kháng bệnh tốt, đảm bảo 100% màu sắc qua 2 - 3 vụ nhân giống thì đưa vào làm cây mẹ.

Tại Lâm Đồng, việc tuyển chọn cây mẹ chủ yếu được các trung tâm, viện, trường quy mô lớn và một số doanh nghiệp có vốn đầu tư cao thực hiện. Còn lại các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ chỉ triển khai nhân nhanh các giống từ vườn sản xuất mà không thông qua việc tuyển chọn cây mẹ. Đây là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giống, đặc biệt là vấn đề quản lý dịch hại ngoài đồng ruộng.

Ngoài khó khăn về mua bản quyền giống gốc, hiện nay việc đầu tư cơ sở vật chất ở các cơ sở nhỏ còn thiếu, không đồng bộ. Đặc biệt không gian cách cách ly giữa phòng cấy và phòng nuôi cây mô chưa được xây dựng và áp dụng theo đúng quy trình mà chủ yếu làm theo kinh nghiệm. Nguồn nhân lực sản xuất in vitro ở các doanh nghiệp, cơ sở thường xuyên thiếu nên chưa đáp ứng yêu cầu sản xuất.

Việc nuôi cấy đỉnh sinh trưởng nhằm tạo ra nguồn giống sạch bệnh cung cấp cho sản xuất, tuy nhiên để thực hiện được đòi hỏi phải có nguồn nhân lực có kỹ thuật và điều kiện cơ sở vật thiết bị kỹ thuật. Hiện nay, Lâm Đồng chỉ có 3 viện, trường và 2 công ty gồm, Công ty Cổ phần Cây giống Cao Nguyên (HIVICO) và Công ty TNHH Himeji áp dụng nuôi cấy đỉnh sinh trưởng để lưu giữ lại cây mẹ sạch bệnh với thời gian lưu giữ 1 năm. Còn lại những cơ sở khác không có điều kiện và chưa áp dụng.
Cần đầu tư phòng Lab
Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Lâm Đồng, công nghệ giống in vitro rất cần thiết đối với sự phát triển của ngành trồng trọt tại địa phương. Do vậy, để việc sản xuất được đảm bảo, các viện, trường… cần xây dựng quy trình tuyển chọn cây mẹ để đảm bảo được tính đúng giống, độ sạch bệnh và tính ổn định về mặt di truyền lẫn hình thái.

Công nghệ giống in vitro đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng, song lĩnh vực này còn gặp nhiều khó khăn. Ảnh: Minh Hậu.

Nguồn cây giống này sau đó sẽ chuyển giao cho các cơ sở nuôi cấy mô sản xuất. Ngoài ra, các viện, trường cũng cần tăng cường việc tổ chức đào tạo, nâng cao năng lực cho các cơ sở nuôi cấy mô trên địa bàn tỉnh để việc sản xuất khoa học và hiệu quả.

Để việc sản xuất giống nuôi cấy mô hiệu quả và kiểm soát tốt, đảm bảo sạch bệnh, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Lâm Đồng cũng đề nghị các doanh nghiệp cung ứng đầu vào trang thiết bị, vật tư trong nuôi cấy mô phối hợp với đơn vị để hỗ trợ đào tạo, tập huấn cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh.

Theo ông Hà Ngọc Chiến, hiện nay các phòng Lab (phòng thí nghiệm) phải nâng cấp quy mô, công nghệ mới đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng cao của thị trường, đặc biệt với cây giống xuất khẩu. Ở Lâm Đồng, việc chuyển đất nông nghiệp sang đất chuyên dùng cho việc xây dựng phòng Lab chưa có chính sách. Do vậy, cần phải có chính sách đặc thù với hạng mục này để các doanh nghiệp có thể chủ động tái đầu tư, nâng cao năng lực sản xuất.

Ngoài ra, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh nuôi cấy mô cũng cần quan tâm, đầu tư mua bản quyền các giống gốc, cây mẹ và lưu giữ nguồn gen để nâng cao hiệu quả trong nuôi cấy mô.